Położenie względem otoczenia

Pomnik stał naprzeciwko dawnego Kościoła Dominikanów (obecnie greckokatolicka katedra pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny)

Tekst inskrypcji

Wodzowi Narodu Ziemia Podolska.

Ogólny opis

Monumentalny pomnik przedstawiał Józefa Piłsudskiego na koniu. Rzeźba (3,4 metra wysokości) stała na cokole o wysokości 5 metrów. Poniżej cokołu, na tle ściany cokół flankowały dwie postaci: legionisty (z lewej) i żołnierza 54. pułku piechoty (z prawej).

Stan zachowania

Zniszczony

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Legenda Józefa Piłsudskiego, spleciona z mitem założycielskim II RP, budowana była jeszcze za jego życia, z czasem przerodziła się w zinstytucjonalizowany kult. Powszechne stało się stawianie pomników Marszałka. Pomnik w Tarnopolu wzniesiono z inicjatywy dowództwa stacjonującego w mieście 54. pułku piechoty, przy wsparciu lokalnych władz, które chciały podkreślić w ten sposób rangę miasta. Wojewódzki Komitet Budowy Pomnika powołano jeszcze za życia Piłsudskiego. Konkurs na projekt, rozstrzygnięty w 1933 r., wygrali artyści Bazyli Wojtowicz i Józef Proszowski, z nieznanych jednak przyczyn pomnik został ostatecznie wzniesiony według projektu architekta Apolinarego Głowińskiego. Uroczystości odsłonięcia pomnika, kilkakrotnie przekładane, miały miejsce już po śmierci Piłsudskiego. W uroczystościach 11 listopada 1935 r. (w 17. rocznicę odzyskania niepodległości) udział wzięły władze województwa i tysiące mieszkańców Podola. Podkreślano, że obiekt został wzniesiony bez dotacji centralnych, wyłącznie ze składek mieszkańców.

Późniejsza historia

Po agresji 17 IX 1939 r. ZSRS na Polskę Tarnopol znalazł się pod okupacją sowiecką. Na zajętych terenach Sowieci przystąpili do tępienia śladów polskości, zastępując je sowieckimi emblematami. 6 stycznia 1940 r. pomnik Piłsudskiego strącono z cokołu za pomocą czołgu i stalowych lin. Na jego miejscu wzniesiono pomnik Lenina. Tuż przed upadkiem ZSRS na terenie dzisiejszej zachodniej Ukrainy część pomników Lenina została zburzona. Tarnopolski pomnik podzielił ich los 8 sierpnia 1990 r. W 2002 r. na jego miejscu odsłonięto pomnik króla Rusi Daniela I Halickiego (1201-1264).

Współczesne znaczenie

W 2018 r. w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości pomnik Piłsudskiego wzorowany na przedwojennym stanął w centrum Nysy, w miejscu, gdzie przed wojną znajdował się pomnik cesarza Wilhelma. Upamiętniając Piłsudskiego miał być jednocześnie ukłonem w stronę Kresowian, licznie zamieszkujących powiat nyski. Przedsięwzięcie zbliżyło Nysę i Tarnopol. 29 września 2017 r. roku została podpisana przez władze obu miast umowa partnerska.

Publikacje, źródła, linki

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Józefa_Piłsudskiego_w_Tarnopolu

https://polskaniepodlegla.pl/magazyn-patriotyczny/item/2568-miasta-utracone-tarnopol

https://ternopoliany.te.ua/25841-yak-vyhliadav-pamiatnyk-leninu-iakyi-povalyly-v-ternopoli-u-1990-rotsi

https://uk.wikipedia.org/wiki/Пам%27ятники_Тернополя

https://uk.wikipedia.org/wiki/Пам%27ятник_Данилові_Галицькому_(Тернопіль)

http://radio.opole.pl/101,137729,nyse-i-tarnopol-polaczy-pilsudski-na-kasztance-p