Położenie względem otoczenia

Pomnik Jana III Sobieskiego znajduje się centrum Gdańska na jednym z głównych placów Starego Miasta – Targu Drzewnym (w miejscu usuniętego monumentalnego niemieckiego pomnika).

Tekst inskrypcji

Napisy na tablicach: „Królowi Janowi III miasto Lwów MDCCCXCVIII”

Miejsca bitew: „Podhajce (1667), Bracław (1671), Mohylów (1671), Kalnik (1671), Krasnobród (1672), Niemirów (1672), Komarno (1672), Kałusz (1672), Chocim (1673), Bar (1674), Lwów (1675), Trembowla (1675), Wojniłów (1675), Żurawno (1676), Wiedeń (1683), Parkany (1683), Jazłowiec (1684), Żwaniec (1684), Jassy (1686), Suczawa (1691)”.

Ogólny opis

Pomnik konny odlany w brązie, na cokole z piaskowca. Monarcha w tradycyjnym stroju szlacheckim, żupanie i kontuszu, siedzi na wspiętym rumaku i wyciąga przed siebie rękę z buławą w dłoni. Pod kopytami konia strzaskana armata oraz buńczuk zwieńczony półksiężycem, symbolem islamu. Na cokole pomnika zamocowano dwie tablice: pierwszą z dedykacją, drugą z wyszczególnieniem pól bitewnych pod dowództwem Jana III Sobieskiego. Wysokość pomnika: ponad 8 metrów.

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Pomnik ufundowany przez miasto Lwów. Po raz pierwszy odsłonięty 20 listopada 1898 roku, we Lwowie na skwerze w Wałach Hetmanich, autorstwa lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza. Artysta wykonał swą pracę w czynie społecznym, zażądał jedynie zwrotu kosztów materiału i zapłaty dla pomocników.  Podstawę pomnika, z szarego piaskowca wykonała pracownia rzeźbiarska Juliana Markowskiego ze Lwowa. W lipcu 1944 gdy Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR, powstał projekt, by postać Sobieskiego przerobić na Bohdana Chmielnickiego. Ostatecznie w 1950. pomnik przekazano władzom polskim. Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie, po czym przewieziono go do Gdańska. Ponowne odsłonięcie pomnika odbyło się w Gdańsku 26 VI 1965 roku na Targu Drzewnym.  Król zwrócony jest w kierunku zachodnim. Do 1946 znajdował się w tym miejscu inny pomnik, ku czci poległych żołnierzy z Gdańska i okolic, którzy polegli podczas wojen prowadzonych przez Prusy w XIX wieku: z Danią, Austrią i Francją.

Późniejsza historia

Oryginalna tablica z tekstem „Królowi Janowi III miasto Lwów” została ukryta, i zamontowana dopiero po 1989 roku. Podobnie jak dla przedwojennych lwowian, również i dla powojennych gdańszczan pomnik Sobieskiego stał się symbolem wolności. W latach 70. i 80. organizowano tutaj antykomunistyczne demonstracje, brutalnie rozpędzane przez milicję i Służbę Bezpieczeństwa. W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację. W 2019 planuje się zamontowanie przy pomniku fontanny składającej się z 2 płytkich dwucentymetrowych niecek z wodą o długości ponad 11 m i do 2,8 m szerokości.

Współczesne znaczenie

Obecnie pod pomnikiem organizowane są przede wszystkim uroczystości z okazji świąt państwowych. Jest to również jeden z chętniej fotografowanych przez turystów obiektów w Gdańsku, obecny w przewodnikach.

Publikacje, źródła, linki

https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Ze-Lwowa-przez-Warszawe-do-Gdanska-Historia-pomnika-krola-Jana-III-Sobieskiego-n91611.html

https://www.kresowianie.info/artykuly,n503,pomnik_wielkiego_kresowiaka_w_gdansku.html