Położenie względem otoczenia

Pomnik stoi przy ulicy, w pobliżu wielorodzinnego domu mieszkalnego na osiedlu Obozisko.

Tekst inskrypcji

Cześć Bohaterom

Powstańcom Styczniowym straconym w Radomiu w latach 1863-1864 przez władze carskie

[pierwsza kolumna:] płk. Zygmunt Chmieleński, kpt. Kazimierz Wiśniewski, kpt. Franciszek Patek, kpt. Leopold Dąbrowski, kpt. Józef Kosiński, kpt. Leopold Monsued, kpt. Wiktor Tarkowski, kpt. August Jasiński; [druga kolumna:] kw. Modliński, Piotr Janecki, Stefan Fijałkowski, Franciszek Łuszczewski, Makowski, Tomasz Pastuszek; [trzecia kolumna:] mjr Matwiej Bezkiszkin, kpt. Julian Pilnyj, podof. Iwan Pawłow, podof. Osip Głotow, szer. Włas Koreńczuk, szer. Siergiej Bubnow; szer. Naum Pierszyn, szer. Paweł Rybin; [czwarta kolumna:] szer. Iwan Lipatow, szer. Michaił Żukow, szer. Jegor Iwanow, szer. Kornej Minatyj, Gieorgij Chmiel, Paweł Kuźniecow, Jakow Lotkin

Młodzież Radomia A.D. 22. 01. 2014

Ogólny opis

Metalowy krzyż o ażurowej konstrukcji postawionym na betonowym cokole w kształcie czteroschodkowej piramidy. Na cokole umieszczona metalowa tablica z inskrypcją i godłem Rządu Narodowego z czasu powstania styczniowego. Krzyż mierzy ok. 3 m. wysokości, cokół ok. 1 m.

Stan zachowania

Zrekonstruowany

Okoliczności odsłonięcia pomnika

W 1795 r. Polska została starta z map, a jej terytorium podzielone między trzech zaborców (Rosja, Austria, Prusy). W styczniu 1863 r. Polacy rozpoczęli kolejne powstanie przeciw carskiej Rosji (tzw. Powstanie Styczniowe), które ostatecznie poniosło klęskę w 1864 r. Krzyż został postawiony w 70. rocznicę wybuchu powstania, w 1933 r. na miejscu innego – drewnianego – krzyża postawionego w 1916 r. W tym miejscu znajdowało się wcześniej ogrodzenie koszarów wojskowych, pod którym Rosjanie dokonywali egzekucji. Pomnik wpisywał się w ówczesną tendencję upamiętniania i honorowania ostatnich żyjących powstańców. Kształt pomnika przypominał odznaczenie dla uczestników powstania ustanowione w 1933 r.

Późniejsza historia

Jeszcze przez odzyskaniem niepodległości przez Polskę w 1918 r. krzyż stał się miejscem uroczystości patriotycznych celebrowanych przez mieszkańców, m.in. w dzień ogłoszenia Aktu 5 Listopada w 1916 r. W okresie 1918-1939 stanowił ważne miejsce pamięci o powstańcach styczniowych. Po 1945 r. pomnik popadł w zapomnienie i ulegał stopniowej dewastacji. Dopiero 150. rocznica Powstania Styczniowego (2013) sprawiła, że pomnik nabrał większego znaczenia dla mieszkańców.

Współczesne znaczenie

Pomnik odgrywa istotną rolę jako miejsce lokalnych uroczystości patriotycznych organizowanych w mieście, przede wszystkim w rocznice wybuchu Powstania Styczniowego (począwszy od 2013 r.). Biorą w nich udział m.in. uczniowie, członkowie lokalnych stowarzyszeń, delegacje władz miasta. Efektem wzrostu znaczenia pomnika i jego symboliki było zainicjowanie zbiórki, której celem było sfinansowanie gruntownej renowacji pomnika. Udało się ostatecznie ją przeprowadzić w 2018 r. 30 X 2018 r. odbyła się ważna uroczystość, podczas której bp. Piotr Turzyński dokonał poświęcenia odnowionego pomnika.

Publikacje, źródła, linki

https://www.muzeum-radom.pl/turystyka/krzyz-stracen-powstancow-styczniowych/2001

https://radioplus.com.pl/radom/krzyz-stracen-odzyska-blask-28663

https://radom.gosc.pl/doc/5127026.Krzyz-stracen-odnowiony

http://www.cozadzien.pl/radom/krzyz-stracen-1863-zostal-odrestaurowany/51514

https://ekai.pl/radom-poswiecono-krzyz-stracen-powstancow-styczniowych/