O projekcie

Pomniki, jako obiekty intencjonalnie umieszczane w widocznych miejscach przestrzeni publicznej, stanowią niezwykle ciekawe źródło wiedzy nie tyle o przeszłości – ile o sposobie, w jaki o niej myślano, czy też bardziej - w jaki chciano o niej opowiedzieć. Celem pomników jest upamiętnianie osób oraz wydarzeń ważnych dla lokalnej społeczności, lub też dla całego narodu. Stawiane są, aby oddać hołd zasłużonym, zachować pamięć o szczególnie istotnych wydarzeniach, lub też przywrócić pamięć o tym, co zapomniane. Czasami zaś stają się one elementem świadomej manipulacji i mają zmienić sposób, w jaki ludzie postrzegają przeszłość.

 Długotrwała obecność pomników w przestrzeni publicznej, sprawia, że myśląc o nich należy zwrócić uwagę na różne etapy ich życia: od okoliczności powstania, przez późniejsze losy, po współczesne znaczenie.

Okoliczności powstania pomników stanowią prawdopodobnie najważniejszy moment w ich życiu w przestrzeni publicznej. Poznanie intencji, jaka towarzyszyła ich utworzeniu, osób odpowiedzialnych za wybór ostatecznego wyglądu pomnika, tego, co zostało na nim przedstawiona oraz jaki znajduje się na nim napis, mówi najwięcej o tym, co i dlaczego chciano opowiedzieć. A czasami także o tym, co chciano przemilczeć / ukryć.

Sposób, w jaki pomnik funkcjonował w przestrzeni publicznej w kolejnych latach po jego odsłonięciu, jest natomiast doskonałą okazją, aby zobaczyć co inicjatorzy jego powstania chcieli przekazać. Na ile konsekwentni byli w organizowaniu uroczystości pod danym pomnikiem oraz – co wydaje się najciekawsze – w jaki sposób zmieniał się sens, który był przypisywany pomnikowi. Często zdarzało się bowiem tak, że pomnik z czasem tracił nie tylko na znaczeniu, przestając być miejscem regularnych uroczystości, przez co jego pierwotny sens był zapominany – ale wręcz celowo zostawał skazywany na zapomnienie, gdyż osoby/wydarzenia, które upamiętniał, przestawały był ważne dla władz lub lokalnej społeczności. Następnie zaś stawał się ponownie ważny miejscem spotkań/manifestacji, wielokrotnie odwołujących się jednak nie to pierwotnego tematu, jaki przedstawiał pomnik, lecz nawiązując do znaczenia, jakie zostało mu na nowo nadane – w nowej sytuacji społeczno-politycznej.

Wszystko to razem sprawia, że pomniki są ważnym wskaźnikiem zmian w pamięci zbiorowej. Patrząc na ich historię – od okoliczności powstania, przez późniejsze losy – można wykorzystać je do poznania i zrozumienia historii danego kraju.