Położenie względem otoczenia

Pomnik stoi w otoczeniu kompleksu budynków Politechniki Wrocławskiej.

Tekst inskrypcji

Napis na postumencie (front): Nasz los przestrogą.

Napis na postumencie (tył): 1939 / Uczonym polskim / ofiarom hitleryzmu / 1945.

Napis na tablicach: Tu złożono ziemię ich krwią przepojoną zebraną z miejsca stracenia we Lwowie. Pamięci 25 profesorów lwowskich szkół akademickich oraz członków ich rodzin którzy w roku 1941 po wtargnięciu do Lwowa wojsk niemieckich zginęli od kul hitlerowskich oprawców [dalej wymienione są nazwiska i daty śmierci: 4, 11 i 26 lipca] W 40 rocznicę ich męczeńskiej śmierci senaty uczelni akademickich miasta Wrocławia.

Na osobnej tablicy: Profesorowie Politechniki Lwowskie zamordowani przez hitlerowców w lipcu 1941 [nazwiska, wiek i funkcja].

Ogólny opis

Rzeźba współczesna z masy ceramicznej przedstawia dwie stylizowane postaci osób w pełnej ekspresji scenie rozstrzelania. Naśladuje naturalnie ociosany kamień, który symbolizuje niezłomną postawę profesorów lwowskich. Umieszczono ją na postumencie obłożonym marmurowymi płytkami.

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Idea upamiętnienia lwowskich profesorów przez budowę pomnika zrodziła się nieprzypadkowo we wrocławskim środowisku akademickim. Po II wojnie światowej na mocy uzgodnień mocarstw polskie ziemie wschodnie wraz ze Lwowem zostały wcielone do ZSRS, a Polsce przyznano ziemie na północy i zachodzie (z Wrocławiem). Przesunięciu na mapie towarzyszyło przesiedlenie Polaków z Kresów wschodnich i Niemców z tzw. "ziem odzyskanych". We Wrocławiu polskie życie społeczne, naukowe i kulturalne organizowane było od podstaw. Lwowskie środowisko akademickie kontynuowało swoją działalność we Wrocławiu i miało zasadniczy udział w organizowaniu wrocławskich uczelni. Pomysłodawcą był prof. dermatologii Henryk Mierzecki, absolwent uniwersytetu we Lwowie. W 1954 r. powstał Międzyuczelniany Komitet Uczczenia Pamięci Lwowskich Pracowników Nauki, złożony głównie z czynnych wychowanków lwowskich uczelni. Autorem pomnika był Borys Michałowski - wrocławski rzeźbiarz, profesor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych. Pomnik został ufundowany przez władze miasta i wrocławskie uczelnie. Pierwotnie władze komunistyczne nie zgodziły się na upamiętnienie uczonych lwowskich. Wbrew intencjom pomysłodawców pomnik został więc poświęcony wszystkim polskim naukowcom zabitym i zmarłym w czasie okupacji niemieckiej. Monument został odsłonięty podczas inauguracji roku akademickiego wrocławskich uczelni wyższych 3 października 1964 r. przez prof. Stanisława Kulczyckiego - zastępcę przewodniczącego Rady Państwa, pierwszego powojennego rektora połączonych Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej, byłego rektora Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz i uczelni, organizacji społecznych, młodzież akademicka z uczelni wyższych w kraju, kompania honorowa Wojska Polskiego oraz tłumy mieszkańców Wrocławia. Pomimo zakazu wszelkich wzmianek o Lwowie w swoim przemówieniu prof. Kulczycki wprost mówił o lwowskich profesorach i okolicznościach ich śmierci oraz wymienił ich z nazwiska. Ta część przemówienia zrobiła wielkie wrażenie na zebranych i była całkowicie przemilczana przez oficjalną prasę. 

Późniejsza historia

Składanie hołdu przy pomniku znalazło się w programie inauguracji kolejnych lat akademickich. Pomnik bywał często ukwiecony. Kwiaty składali przedstawiciele zjazdów naukowych, młodzież i dzieci. W okresie zrywu "Solidarności" pojawiła się możliwość nadania pomnikowi kształtu zgodnego z intencjami pomysłodawców. W 1981 r. w 40. rocznicę tragedii, władze zgodziły się na umieszczenie u stóp pomnika ufundowanych przez senaty wrocławskich uczelni tablic z nazwiskami zamordowanych. Odsłonięcia tablic oraz wmurowania urny z ziemią pochodzącą z miejsca kaźni dokonali 14 listopada 1981 r. członkowie rodzin  pomordowanych przy dźwiękach marsza żałobnego Chopina. Uroczystości zgromadziły władze uczelni, poczty sztandarowe młodzieży wszystkich uczelni akademickich oraz tłumy mieszkańców. Równolegle działania na rzecz upamiętnienia pomordowanych miały miejsce we Lwowie już od lat 60. XX w. Staraniem rodzin ofiar po upadku ZSRS w latach 90. XX w. na miejscu egzekucji na Wzgórzach Wuleckich postawiono skromny pomnik. W 2008 r. z inicjatywą wzniesienia nowego pomnika wystąpił prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz oraz mer Lwowa Andrij Sadowy. Pomimo kontrowersji pojawiających się po stronie ukraińskiej, głównie wśród lwowskich radnych, którzy widzieli w inicjatywnie prowokację antyukraińską, w lipcu 2011 r. w 70. rocznicę zbrodni miała miejsce uroczystość odsłonięcia i poświecenia monumentu przy udziale władz miast, delegacji uczelni wrocławskich oraz zgromadzonych Polaków i Ukraińców. Powstał on m.in. z funduszy pochodzących z budżetu Wrocławia, dotacji polskiego ministerstwa kultury oraz składek Wrocławian. Także w 2011 r. w listopadzie z okazji 200-lecie Uniwersytetu Wrocławskiego do Wrocławia zostali zaproszeni prezydenci Niemiec i Ukrainy. Przy tej okazji prezydenci Polski i Niemiec - Bronisław Komorowski i Christian Wulff - złożyli kwiaty pod Pomnikiem Pomordowanych Profesorów Lwowskich. Wiktor Janukowycz, który dotarł do Wrocławia z opóźnieniem spowodowanym warunkami pogodowymi, prosto z lotniska pojechał złożyć kwiaty pod pomnikiem.

Współczesne znaczenie

Poza oddaniem hołdu uczonym pomnik jest świadectwem kontynuacji dziedzictwa lwowskich uczelni we Wrocławiu. Co roku 4 lipca w rocznicę wydarzeń lwowskich zarówno przed pomnikiem wrocławskim jak i lwowskim odbywają się uroczystości z udziałem władz miasta i delegacji wrocławskich uczelni. Uroczyste apele pod wrocławskim pomnikiem organizowane są także co roku 15 listopada w Święto Nauki Wrocławskiej.

Publikacje, źródła, linki

https://uni.wroc.pl/mortui-vivunt-o-mordzie-profesorow-lwowskich/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Pomordowanych_Profesorów_Lwowskich

http://www.lwow.com.pl/mierzecki/analecta.html

https://www.dw.com/pl/prezydenci-bronisław-komorowski-i-christian-wulff-we-wrocławiu/a-15532820

http://www.kew.org.pl/78-rocznica-mordu-profesorow-lwowskich/

https://ekai.pl/obchody-78-rocznicy-zamordowania-profesorow-polskich-we-lwowie/

http://www.matematyka.wroc.pl/doniesienia/pomnik-pomordowanych-profesorow-lwowskich

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_zamordowanych_profesorów

_lwowskich_na_Wzgórzach_Wuleckich