Położenie względem otoczenia

Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie przy skwerze Matki Sybiraczki (między ulicami Muranowską i generała Władysława Andersa) w Warszawie.

Tekst inskrypcji

Poległym i Pomordowanym na Wschodzie Ofiarom Agresji Sowieckiej 17 IX 1939. Naród 17 IX 1995.

Ogólny opis

Na autentycznym torze kolejowym ustawiony naturalnej wielkości wagon – platforma, wypełniony krzyżami. Obok krzyży katolickich i prawosławnych widnieją symbole religijne muzułmańskie i żydowskie, symbolizują one wielonarodowość i wieloreligijność Kresów Wschodnich. Wśród krzyży wykonanych z brązu jeden biały, ze stali nierdzewnej, upamiętnia zamordowanego 20 I 1989. księdza prałata Stefana Niedzielaka, proboszcza kościoła pw. św. Karola Boromeusza przy Cmentarzu Powązkowskim. Monument ma ok. 7 metrów wys. Wzdłuż toru ułożonych 41 odlanych z brązu podkładów kolejowych. Na każdym z nich wyryta jest nazwa miasta lub powiatu, z którego deportowano polskich obywateli, lub miejsc na Kresach Wschodnich, gdzie walczyli o swoją wolność, a także miejsc kaźni na Wschodzie.
Na pierwszym podkładzie z napisem Borowicze, artysta umieścił dłonie złożone w geście modlitwy. Na bocznej ścianie wagonu godło RP – orła w koronie wkomponowanego w znak Wojska Polskiego.

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Głównym inicjatorem budowy monumentu był Wojciech Ziembiński, działacz niepodległościowy, założyciel m.in. KOR i ROPCiO. W 1989 z jego inicjatywy oraz. m.in. Jana Olszewskiego i Jadwigi Zienkiewiczowej powstał Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Ofiar Agresji Sowieckiej. W 1991 r. przyjął nazwę Fundacja Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Ogłoszono konkurs na pomnik uczczenia pamięci wywiezionych, zaginionych i zamęczonych Polaków na Syberii, wybrano projekt artysty rzeźbiarza Maksymiliana Biskupskiego. 17 IX 1995 odsłonięcia pomnika dokonał Prezydent RP Lech Wałęsa w 56. Rocznicę napaści na Polskę. Pomnik poświęcił – kardynał Józef Glemp.

Późniejsza historia

W 1999 r. przy pomniku modlił się papież Jan Paweł II podczas VII pielgrzymki do Polski. Pomnikiem opiekują się członkowie Federacji Rodzin Katyńskich i organizacji kombatanckich.

Współczesne znaczenie

Pomnik stał się miejscem oddawania czci zesłańcom Sybiru przy okazji uroczystości 17 IX każdego roku, z udziałem najwyższych przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego, kombatantów i członków Związku Sybiraków. Wygłaszane są przemówienia, w których przypomina się tragiczne losy Polaków z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej. U stóp wagonu składane są wieńce, także na podkładach toru społeczeństwo Warszawy składa kwiaty i zapala znicze.

Publikacje, źródła, linki

https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/w/18-warszawa/116-miejsca-martyrologii/51973-pomnik-poleglym-i-pomordowanym-na-wschodzie-ul-muranowska