Położenie względem otoczenia

Pomnik stał w centrum miasta, na jednej z największych promenad Lwowa, zaraz obok pomnika Jana III Sobieskiego, między ulicami Jagiellońską i placem Świętego Ducha (obecnie ul. Hnatiuka i pl. Iw. Pidkowy).

Tekst inskrypcji

Inskrypcja nieznana

Ogólny opis

Prowizoryczny pomnik z drewna i gipsu o kształcie kompozycji z kolumn, mających symbolizować sowiecką konstytucję. W dolnej części umieszczono figury z cementu przedstawiające czerwonoarmistę, robotnika, matkę z dzieckiem, studentkę oraz starego chłopa z chłopcem. Posągi oraz napisy w językach ukraińskim, polskim i hebrajskim symbolizowały przyjaźń narodów ZSRS deklarowaną w konstytucji. Na cokole znajdowały się emblematy z sierpem i młotem.  Na górze pomnika był maszt z czerwonymi flagami.

Stan zachowania

Zniszczony

Okoliczności odsłonięcia pomnika

17 września 1939 r. ZSRS dokonał zbrojnej agresji na Polskę. Po kapitulacji 23 września Lwów znalazł się pod okupacją sowiecką. Obok terroru politycznego władze komunistyczne prowadziły od początku sowietyzację, także przestrzeni publicznej - zgodnie ze schematem stosowanym w całym ZSRS. Jednym ze środków sowietyzacji było nowe nazewnictwo ulic oraz stawianie pomników. Propagandowe pomniki miały często charakter tymczasowy i były budowane z drewna i gipsu. Kilka z nich postawiono na Wałach Hetmańskich, jednym z najbardziej reprezentacyjnych miejsc Lwowa. Np. nieopodal figury Matki Boskiej powstał pomnik "Przyjaźni narodów ZSRR", a obok pomnika polskiego króla Jana III Sobieskiego - opisywany monument Stalinowskiej Konstytucji. Wzniesiono go w październiku 1939 r. (wg innych źródeł w 1940). Autorami projektu byli rzeźbiarz Sergiej Litwinienko i kijowski plastyk Mychaił Dmytrenko (choć możliwe jest, że przystosowali oni do miejscowych warunków projekt wykonany w Moskwie). Pomnik, powstały w nowootwartej Ceramiczno-Rzeźbiarskiej Fabryce, wykonali rzeźbiarze Jewhen Dzyndra i Andrij Kowerko oraz prawdopodobnie Jakow Czajka.

Późniejsza historia

Sowieckie pomniki stały się obiektem zabaw lwowskich batiarów, którzy ćwiczyli na nich celność w rzucaniu kamieniami, z łatwością roztłukując kruchą masę. Tragicznie skończyła się natomiast próba podpalenia  pomnika konstytucji stalinowskiej przez gimnazjalistów - Sowieci aresztowali i wymordowali 22 uczniów. Wiosną 1941 r. pomnik konstytucji był już w bardzo złym stanie i sprawiał wrażenie opuszczenia i zaniedbania. Pod wpływem deszczu gips zmienił barwę, pojawiły się zacieki, umieszczone na nim chorągiewki wyblakły. 30 czerwca 1941 r. Lwów został zajęty przez Niemców, którzy pomnik rozbili. Pozostałości zostały użyte do zasypania lejów, powstałych wskutek niemieckich bombardowań Lwowa. Nieopodal Niemcy ustawili w 1943 r. pomnik "Adolf Hitler Ring" z "wiecznym płomieniem", który następnie zniszczyli Sowieci w 1944 r. podczas drugiej okupacji Lwowa. Po wcieleniu Lwowa do ZSRS w roku 1952 r. powstał tam pomnik W. Lenina, do którego budowy zużyto płyty z cmentarza polskich Obrońców Lwowa. Pomnik Lenina został usunięty 14 września 1990 przez Ukraińców, którzy w 1992 r. odsłonili na jego miejscu pomnik ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki. Znajdujący się w pobliżu pomnik Jana III Sobieskiego przetrwał wojnę i kolejne okupacje oraz zamiary przerobienia go przez władze komunistyczne na pomnik Bohdana Chmielnickiego (bohatera narodowego Ukrainy) i w 1950 r. został przeniesiony do Polski (obecnie stoi w Gdańsku).

Współczesne znaczenie

Publikacje, źródła, linki

https://kuriergalicyjski.com/historia/2036-sowieckie-ozdoby-lwowa;

http://www.lvivcenter.org/pl/uid/picture/?pictureid=848;

http://www.lwow.home.pl/semper/egzekucje.html;

https://lviv.vgorode.ua/news/dosuh_y_eda/307423-1;