Pomnik Braterstwa Broni
Rok odsłonięcia
1945
Osoba/osoby/wydarzenie, którym poświęcony jest pomnik
Pomnik upamiętniał walki żołnierzy polskich i radzieckich, a także był wyrazem hołdu dla ok. 600 tys. żołnierzy Armii Czerwonej, którzy zginęli na ziemiach polskich podczas II wojny światowej.
Położenie
Warszawa, pl. Wileński
Położenie względem otoczenia
Pomnik znajdował się na pl. Wileńskim na warszawskiej Pradze-Północ, w pobliżu skrzyżowania al. „Solidarności” i ul. Targowej.
Tekst inskrypcji
Na zdemontowanym w 2011 cokole znajdowały się jednobrzmiące napisy w językach polskim (od strony południowej) i rosyjskim (od strony północnej) o treści:
Chwała bohaterom Armii Radzieckiej Towarzyszom broni, którzy oddali swe życie za wolność i niepodległość narodu polskiego, pomnik ten wznieśli mieszkańcy Warszawy 1945 r.
Do 1947 pierwsze zdanie napisu brzmiało ono: Chwała bohaterom Armii Czerwonej poległym w walkach o wyzwolenie Polski.
Ogólny opis
Główna grupa rzeźbiarska przedstawia trzech żołnierzy radzieckich w akcji bojowej, zwróconych w kierunku zachodnim. Dwaj z nich asekurowali znajdującego się pomiędzy nimi kolegę, wychylonego w głębokim zamachu do rzutu granatem. W dolnej partii pomnika rzeźby czterech żołnierzy, dwóch polskich i dwóch radzieckich, z pochylonymi głowami, pełniącymi symboliczną, wieczną wartę. Ustawieni po przekątnej na czterech niskich cokołach narożnych. Sposób przedstawienia rzeźb sprawił, że pomnik żartobliwie nazywano pomnikiem „czterech śpiących” albo „czterech smutnych”.
Wysokość monumentu ok. 10 m.
Stan zachowania
Zniszczony
Okoliczności odsłonięcia pomnika
Pierwszy pomnik w powojennej Warszawie, odsłonięty 18 XI 1945, Szkicowy projekt radzieckiego rzeźbiarza mjr A. Koralewa został zrealizowany przez pracowników Biura Odbudowy Stolicy: Stanisław Sikora, Stefan Momot, Józef Trenarowski, Józef Gazy, Bohdan Lachert (wykonanie), Jerzy Jarnuszkiewicz (powiększenie rzeźb). W dniu odsłonięcia pomnika zaprezentowano gipsowe odlewy rzeźb, pomalowane farbą imitującą brąz, w VIII 1947 zastąpiono je rzeźbami z brązu.
Późniejsza historia
W porównaniu z pracą z 1945, wygląd grupy rzeźbiarskiej na cokole pomnika uległ w 1947 zmianie. Granat w rękach jednego z trzech żołnierzy zastąpiła pepesza, a skrajne rzeźby zamieniono miejscami. Skorygowano również pierwsze zdanie inskrypcji. Cokół pierwotnie z czerwonego trawertynu, obłożono czerwonym piaskowcem.
1960–1961 dokonano renowacji pomnika i jego przebudowy. Wymieniono wtedy czerwone okładziny na nowe, wykonane z jasnego piaskowca, i odnowiono rzeźby. Jednocześnie monument podwyższono, umieszczając go na czterech tarasowatych schodach.
W 1966, w związku z przebudową skrzyżowania ul. Targowej z ówczesną al. Karola Świerczewskiego (obecnie al. „Solidarności”), pomnik przesunięto 8 metrów na wschód.
26 V 2011 Rada m.st. Warszawy podjęła uchwałę nr o przeniesieniu monumentu z dotychczasowej lokalizacji w centralnej części placu Wileńskiego na północną stronę placu za wylotem ul. Świętych Cyryla i Metodego, w związku z budową II linii metra.
16 /17 IX 2011 dwóch młodych mężczyzn oblało cokół czerwoną farbą i wymalowało napis: „Czerwona zaraza”.
W XI 2011 pomnik został zdemontowany, rzeźby oraz okładziny cokołu poddano konserwacji
Współczesne znaczenie
26 II 2015 Rada m.st. Warszawy uchyliła swoją uchwałę z 2011 przewidującą powrót pomnika na plac Wileński i umieszczono go w jednym z miejskich magazynów.
W 2018 monument został przekazany Muzeum Historii Polski w Warszawie. Rzeźby żołnierzy zostaną umieszczone w części ekspozycji poświęconej PRL w nowej siedzibie muzeum w Cytadeli.
Położenie
Galeria zdjęć
Warszawa, mazowieckie.
Polska ,03-405
