Położenie względem otoczenia

Pomnik ustawiono przed karczmą „Wańkówka”, którą po II wojnie światowej władze komunistyczne zmieniły w Muzeum Lenina.

Tekst inskrypcji

brak

Ogólny opis

Całopostaciowy pomnik został odlany z brązu i waży 3 tony. Lenina ubrano w dobrze skrojony garnitur. Pod marynarką ma kamizelkę, koszulę i krawat. Ręce trzyma w kieszeniach spodni, a przez prawe przedramię przewieszono płaszcz. Ciężar ciała przeniesiony na prawą nogę, lewa odstawiona jest lekko w tył, jakby chciał postawić krok do przodu.

Stan zachowania

Wymaga renowacji

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Pomnik Włodzimierza Lenina stanął w Poroninie za sprawą nieporozumienia. Wódz bolszewików w czerwcu 1912 r. osiadł, wraz z Nadieżdą Krupską i jej matką w Krakowie. Mieszkając blisko granicy mógł łatwiej utrzymywać kontakt z działaczami partii bolszewickiej w Rosji. Często bywał w Zakopanym i przemieszkiwał w Białym Dunajcu. Gdy w 1947 r. Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej rozpoczęło przygotowania do uhonorowania pobytu twórcy ZSRR na ziemiach polskich, otrzymało mylne informacje, iż mieszkał w karczmie Pawła Guta-Mostowego w Poroninie. Karczmę „Wańkówka” znacjonalizowano i zamieniono w otwarte 6 listopada 1947 r. Muzeum Lenina. Dopiero później ustalono, iż wódz rewolucji mieszkał w dom Teresy Skupień w Białym Dunajcu. Wkrótce stał się on filią muzeum. Tymczasem przy karczmie wzniesiono budynek, przeznaczono na działalność oświatową oraz postawiono pomnik Lenina. Oficjalnie stanowił on dar leningradzkich robotników dla Poronina. Figurę Lenina zaprojektował laureat nagrody stalinowskiej, rosyjski artysta Dymitr Szwarc. Odlano ją w Leningradzie (dziś Petersburg) i stamtąd przewieziono na Podhale. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 23 lipca 1950 r.

Późniejsza historia

Muzeum Lenina w Poroninie i stojący przed nim pomnik były punktem obowiązkowym dla wycieczek zmierzających do Zakopanego. Tyczyło się to zarówno turystyki organizowanej przez państwo na terenie Polski, jak i grup zagranicznych. Pod pomnikiem regularnie odbywały się uroczystości rocznicowe związane z osobą Lenina oraz ważnymi dla reżymu komunistycznego datami. Gdy w 1970 r. hucznie celebrowano w PRL setną rocznicę urodzin wodza rewolucji, członkowie podziemnej organizacji „Ruch” zaplanowali podpalenie muzeum oraz wysadzenie pomnika w powietrze. Ostatecznie zrezygnowano z trudnego do wykonania zniszczenia monumentu, ograniczając plan do podpalenia muzeum 21 czerwca 1970 r. Zamachowcy, którym przewodzili bracia Andrzej i Benedykt Czumowie, Marian Gołębiewski oraz Stefana Niesiołowski nie wiedzieli, że „Ruch” jest inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Dzień przed zamachem SB zatrzymała 24 osoby z nim związane. Przywódcy wkrótce otrzymali wieloletnie wyroki. Jednak ujęli się za nimi prymas Stefan Wyszyński i metropolita krakowski Karol Wojtyła. Zaś w połowie 1974 r. apel do Rady Państwa o ułaskawienie więźniów podpisało kilka sławnych postaci: m.in. prof. Edward Lipiński, Antoni Słonimski, Zbigniew Herbert, Władysław Bartoszewski. Rada Państwa we wrześniu 1974 r. udzieliła członkom „Ruchu” amnestii. Po upadku komunizmu Muzeum Lenina w Poroninie zostało zlikwidowane, a w przekazanym gminie budynku powstał ośrodek kultury. Natomiast pomnik zdjęto z cokołu, nadrywając mu ramię, po czym przewieziony do muzeum socrealizmu w Kozłówce koło Lublina. Jednak pamięć o tej lokalnej atrakcji turystycznej sprawiła, że w 2011 r. na sesji rady gminy Poronin radna Anna Malacina zaproponowała rekonstrukcję postumentu. Co poparł Kazimierz Czekaj, radny wojewódzki PO, przewodniczący sejmikowej komisji budżetu. Po burzliwym sporze o to, do jakiego stopnia pomnik Lenina będzie gloryfikacją postaci zbrodniarza, pomysł upadł. W 2014 r. miejscowy artysta Sławomir Cudzich-Bularz, wyrzeźbił z drewna kopię pomnika Lenina i postawił przy swoim domu w Poronienie. Rok później nieznany sprawca przy pomocy piły uciął drewnianemu Leninowi głowę.

Współczesne znaczenie

Pomnik Lenina w Poroninie (wraz z poświeconemu wodzowi rewolucji muzeum) był jednym z ważnych elementów tworzenia narracji o bliskich związkach Polski i Polaków z ruchem komunistycznym. Jednocześnie służył mitologizowaniu postaci Lenina, jako wzorca polityka, przywódcy oraz osoby. Budując pamięć o nim zgodnie z oficjalnym przekazem propagandowym, ściśle kontrolowanym przez rządzących. Jednak w odbiorze Polaków, sceptycznie nastawionych do reżymu, monument pozostawał ciałem obcym, symbolizującym podporządkowanie Polski Kremlowi. Wzbudzał więc wrogość, a jednocześnie powstało na jego temat wiele dowcipów i anegdot. Nie zmieniało to faktu, iż stał się symbolem Poronina i to tak mocnym, że choć jego usunięcie nie spotkało się ze sprzeciwem, jednak wspomnienie o nim jest zakorzenione w pamięci miejscowej ludności i nadal wzbudza emocje.

Publikacje, źródła, linki

https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Lenina_w_Poroninie

https://fotopolska.eu/Pomnik_Wlodzimierza_Iljicza_Lenina_Poronin

https://z-ne.pl/t,haslo,3281,muzeum_lenina_w_poroninie.html

http://krakow.wyborcza.pl/krakow/1,44425,9201218,Goralski_spor_o_pomnik_Lenina_w_Poroninie.html