Położenie względem otoczenia

Obecnie pomnik stoi na ul. Podwale u wylotu ul. Piekarskiej, przy murach obronnych, które otaczają Stare Miasto.

Tekst inskrypcji

Janowi Kilińskiemu wodzowi ludu stolicy roku 1794. Rodacy r. 1934.

Ogólny opis

Pomnik o wys. 3 m został wykonany z brązu i ustawiony na cokole z granitu finlandzkiego, mierzącym 4 m wys. Przedstawia Jana Kilińskiego w czapce, w długim płaszczu, ozdobnie przewiązanym szerokim pasem, za którym umieszczony został pistolet. Do pasa przymocowana jest pochwa szabli znajdująca się z tyłu i sięgająca podstawy cokołu. Z wysoko uniesioną prawą ręką, w której trzyma szablę, i z zaciśniętą w pięść lewą wygląda, jakby ruszał do szturmu.

Stan zachowania

Zrekonstruowany

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Z inicjatywą postawienia w stolicy pomnika Janowi Kilińskiemu wyszedł w 140. rocznicę wybuchu Insurekcji Kościuszkowskiej Cech Rzemiosł Skórzanych. Co poparła Warszawska Izba Rzemieślnicza oraz prezydent miasta Stefan Starzyński. Prezesem komitetu budowy pomnika został Paweł Nowicki. Projekt postumentu, upamiętniającego bohaterskiego szewca, przygotował wybitny rzeźbiarz Stanisław Jackowski. Jego odlew w 1935 r. wykonał zakład „Bracia Łopieńscy”. Natomiast cokół przygotowała firma kamieniarska Jana Fedorowicza. Za materiał posłużył granit finlandzki, pochodzący ze zburzonego soboru św. Aleksandra Newskiego na placu Saskim. Na frontonie cokołu umieszczono płytę-płaskorzeźbę autorstwa Walentego Smyczyńskiego. Przedstawiała ona Kilińskiego prowadzącego lud do walki przez Plac Zamkowy. Pomnik stanął na placu Krasińskich. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 19 kwietnia 1936 r., w 30. rocznicę powołania Warszawskiej Izby Rzemieślniczej. Przybył na nie osobiście prezydent RP Ignacy Mościcki i prezydent Warszawy Stefan Starzyński. Asystowała kompania wojska. Po zakończeniu uroczystości ulicami przeszedł pochód przedstawicieli wszystkich cechów warszawskich, niosących symbole swojego zawodu.

Późniejsza historia

Pomnik Kilińskiego przetrwał nieuszkodzony oblężenie Warszawy we wrześniu 1939 r. Początkowo nie budził zainteresowania okupanta z racji swej antyrosyjskiej wymowy. Jednak, gdy w lutym 1942 r. Aleksy Dawidowski, ps. „Alek”, zdjął niemiecką tablicę z pomnika Mikołaja Kopernika, w odwecie gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer nakazał usunąć postument bohatera Insurekcji Kościuszkowskiej. Za sprawą zabiegów dyrektora Muzeum Narodowego Stanisława Lorentza nie został on zniszczony, lecz trafił do muzealnego magazynu. Wkrótce na jego murze „Alek” Dawidowski wykonał napis: „Jam tu ludu Warszawy. Kiliński Jan!”. Powstały też liczne dowcipy i żartobliwe wiersze na temat uwięzienia szewca przez Niemców. Dzięki zdjęciu z postumentu Kiliński szczęśliwie przetrwał Powstanie Warszawskie, choć stracił szablę i został lekko uszkodzony. Po wojnie renowację wykonała pracownia „Bracia Łopieńscy”. Po czym we wrześniu 1946 r. wrócił na plac Krasińskich. W 1959 r., oficjalnie na prośbę działaczy Izby Rzemieślniczej, przeniesiono pomnik z wyeksponowanego miejsca na niewielki plac przy zbiegu ulic Podwale i Piekarska. Zgodnie z uzasadnieniem, że w pobliżu znajdował się niegdyś budynek rosyjskiej ambasady, na który atak poprowadził Kiliński. Jednak wiele wskazuje na to, że monument „ukryto” ze względu na skojarzenia z rosyjską okupacją. Podczas przenosin nowy cokół w formie graniastosłupa wykonała upaństwowiona firma Jana Fedorowicza. Zniknęła też płyta-płaskorzeźba autorstwa Walentego Smyczyńskiego, przekazana do Muzeum Historycznego m.st. Warszawy.

Współczesne znaczenie

Od momentu swego powstania pomnik Kilińskiego był ważnym symbolem dla mieszkańców Warszawy, a także ogółu Polaków. Przypominał nie tylko postać legendarnego szewca, ale upamiętniał kluczowy moment Insurekcji Kościuszkowskiej. Gdy ludność stolicy oswobodziła miasto spod władzy rosyjskiego okupanta. Monument stał się więc także symbolem walk o polską niepodległość. Równocześnie przypominał o znaczeniu zachowania jedności narodowej Polaków ponad podziałami klasowymi. Tak bogata symbolika była przyczyną rozlicznych perypetii, które dotknęły pomnik w czasie niemieckiej okupacji oraz sprawowania w Polsce rządów przez komunistyczny reżym, z nadania Moskwy. Pamięć o „przygodach” Kilińskiego uczyniła z monumentu atrakcję turystyczną stolicy, opisywaną we wszystkich przewodnikach papierowych i internetowych po Warszawie. Stał się on też bohaterem artykułów prasowych, monografii historycznych, książek popularno-naukowych i beletrystycznych, filmów dokumentalnych oraz filmów fabularnych. Jest powszechnie rozpoznawany i umieszczany na widokówkach, podkoszulkach, plakietkach i rozlicznych gadżetach dla turystów. Nadal też pełni rolę obiektu pamięci budzącego uczucia patriotyczne Polaków.

Publikacje, źródła, linki

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Jana_Kili%C5%84skiego_w_Warszawie

http://www.krajoznawcy.info.pl/komu-szabla-grozi-szewc-8882

http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/56,34862,12724050,pomnik-jana-kilinskiego,,5.html

https://www.polskieszlaki.pl/pomnik-jana-kilinskiego-w-warszawie.htm

https://turystyka.wp.pl/stare-miasto-w-warszawie-6043989403595393g/29

https://fotopolska.eu/Warszawa/b2679,Pomnik_Jana_Kilinskiego.html