Położenie względem otoczenia

Pomnik umiejscowiony jest w parku im. Lecha Kaczyńskiego przy ul. Kościuszki, naprzeciw dworca autobusowego.

Tekst inskrypcji

Pamięci żołnierzy oddziałów partyzanckich Józefa Kurasia „Ognia” poległych w walce z hitlerowskim i komunistycznym zniewoleniem w latach 1943-1950

Oddali życie za niepodległość Polski i wolność człowieka

 „Nie dajmy zginąć poległym” – Zbigniew Herbert

Ogólny opis

Cokół ma formę usypanych w stos różnokształtnych kamieni. Dokoła na kamiennych płytach znajdują się imiona i nazwiska poległych żołnierzy z oddziału Józefa Kurasia, walczących w latach 1943-1950. Na samym szczycie jest wykonany z brązu orzeł z rozpostartymi, okazałymi skrzydłami. Szponami trzyma rękojeść wystającego z kamienia miecza.

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Z inicjatywą wybudowania pomnika wyszła Fundacja „Pamiętamy”, zajmująca się dokumentowaniem historii walki o niepodległość Polski oraz pielęgnowaniem pamięci o osobach, które w latach 40. i 50. walczyły z komunistycznym reżymem. W tym przedsięwzięciu wsparła ją Rada Miasta Zakopane. Autorem monumentu jest Marek Szczepanik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Pomnik Kurasia został odsłonięty 13 sierpnia 2006 r. przez ówczesnego prezydenta Polski Lecha Kaczyńskiego i syna upamiętnionego monumentem „Ognia” – Zbigniewa Kurasia. Podczas uroczystości pomnik poświęcił biskup Albin Małysiak. Ceremonii nadano ogólnopolską rangę za sprawą obecności prezydenta RP oraz jej transmisji na żywo przez Telewizję Polską.

Późniejsza historia

Pomnik Józefa Kurasia budził przez kolejne lata kontrowersje z powodu oskarżania oddziału „Ognia” o akcje przeciw Żydom i ludności słowackiej. Niepotwierdzona liczba zamordowanych cywili ma wynosić ponad 400 osób. Spór o pomnik Kurasia, z racji zainteresowani nim mediów, nabrał charakteru ogólnopolskiego. Powstała linia podziału okazała się zbieżna z tym, jak ukształtowała się scena polityczna w III RP. Kurasia oraz pomnika bronili przede wszystkim politycy i osoby utożsamiające się z prawicą. Uznając monument za hołd należny „żołnierzom wyklętym”. Z kolei osoby o sympatiach lewicowych i liberalnych oraz wspierające je media eksponowały nie walkę Kurasia z hitlerowcami, lecz główny nacisk kładły na popełnione zbrodnie. Po podpisaniu w 2017 r. przez prezydenta Andrzeja Dudę ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez m.in. pomniki do przewodniczącego Rady Miasta Zakopane wpłynął wniosek z żądaniem usunięcia monumentu. Zarzucono w nim „Ogniowi” podjęcie służby w UB oraz współpracę z NKWD. Na posiedzeniu miejskiej komisji kultury nie pojawił się nikt z wnioskodawców. Stawili się natomiast obrońcy monumentu z Grupy Rekonstrukcji Historycznych Zgrupowania Partyzanckiego „BŁYSKAWICA” im. mjr Józefa Kurasia „Ognia”, a także członkowie Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Po żywiołowej dyskusji wniosek o usunięcie pomnika odrzucono. We wrześniu 2018 r. pomnik został oblany czerwoną farbą przez nieznanych sprawców. Wokół niego rozrzucono ulotki oskarżające „Ognia” o zbrodnię ludobójstwa, popełnioną na Żydach i Słowakach. Substancji nie udało się usunąć i ślady dewastacji nadal są widoczne.

Współczesne znaczenie

W pierwotnym zamyśle pomnik poświęcony Józefowi Kurasiowi i jego podkomendnym miał służyć przywracaniu pamięci o bohaterach antykomunistycznego podziemia, którzy walczyli z totalitarnym reżymem po II wojnie światowej. Jednak osoba „Ognia” oraz akcje pacyfikacyjne jego oddziału wymierzone w zamieszkałe przez Słowaków wioski sprawiły, że monument szybko zaczął wzbudzać kontrowersje. Nasilały się on wraz z zaostrzaniem się w Polsce podziału na dwa dominujące obozy polityczne. Dla prawicy, odwołującej się do tradycji patriotycznych, Kuraś stał się symbolem niezłomnego „żołnierza wyklętego”. Z kolei druga strona widzi w nim przede wszystkim zbrodniarza i antysemitę. Ten stan rzeczy odcisnął swe piętno na historii pomnika oraz społecznej akceptacji dla jego obecności w przestrzeni publicznej. Jest ona obecnie ściśle powiązana z sympatiami politycznymi. Wzmiankę o pomniku Józefa Kurasia można znaleźć w przewodnikach turystycznych jako miejsce warte odwiedzenia.

Publikacje, źródła, linki

https://www.polskaniezwykla.pl/web/place/25585,zakopane-pomnik-jozefa-kurasia-ognia.html

http://i-tatry.pl/pomnik-jozefa-kurasia-ognia/

http://www.promocja.zakopane.pl/kultura/pomniki/pomnik-ognia

https://z-ne.pl/s,doc,23364,1,1506,pomnik_upamietniajacy_jozefa_kurasia_ognia_i_jego_podkomendnych.html

https://www.dorzeczy.pl/kraj/78039/zdewastowano-pomnik-ognia-w-zakopanem.html