Położenie względem otoczenia

Pomnik stoi na placu między ul. Zamenhofa a ul. Sendlerowej. Naprzeciw Pomnika znajduje się Muzeum Historii Żydów Polskich Polin (otwarte w 2013 r.)

Tekst inskrypcji

Naród żydowski – swym męczennikom i bojownikom [w językach polskim, jidysz i hebrajskim]

Ogólny opis

Pomnik ma kształt trapezu o wysokości ok. 11 metrów (miał nawiązywać do Ściany Płaczy w Jerozolimie oraz murów getta). Bryła została wykonana z granitu, a znajdujące się poniżej płyty z labradorytu. Przed pomnikiem stoją również wykonane z brązu menory pełniących funkcję zniczy zapalanych w czasie uroczystości odbywających się przed pomnikiem. Po zachodniej stronie bryły, umieszczono płaskorzeźbę z brązu w kształcie prostokąta pt. „Walka”, która ukazuje walczących Żydów: w samym centrum przedstawiono Mordechaja Anielewicza (przywódcę powstania) z granatem w dłoni. Otoczony jest przez starca, chłopca oraz kobietę. Wszyscy trzymają w ręku broń (karabin, granaty i butelki z benzyną). U ich stóp znajduje się ciało jednej z ofiar powstania, a nad głowami unosi się w płomieniach kobieta z dzieckiem. Po wschodniej stornie pomnika znajduje się relief pt. „Pochód na zagładę” przedstawiające cierpienie kobiet, starców i dzieci prowadzonych przez hitlerowców w niewiadomym kierunku.

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

Żydzi mieszkający na terenach okupowanych przez nazistowskie Niemcy w czasie drugiej wojny światowej umieszczani byli wydzielonych dla nich gettach. Od 1942 r. było one stopniowo likwidowane, a mieszkający w nich Żydzi wywożeni do obozów zagłady. 19 kwietnia 1943 r. Niemcy przystąpili do likwidacji getta warszawskiego, jego mieszkańcy stawili jednak zbrojny opór, rozpoczynając tym samym trwające kilka tygodni powstanie. Komisję Budowy Pomnika utworzono już w 1946 r., wykonanie projektu zlecono rzeźbiarzowi Natanowi Rapoportowi, a budowę sfinansowały organizacje żydowskie. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło w piątą rocznicę wybuchu powstania – 19 IV 1948 r. W wydarzeniu tym wzięło udział ok. 20 tys. osób: ok. 12 tys. ocalałych Żydów, polscy politycy, przywódcy powstania, przedstawiciele delegacji żydowskich z całego świata oraz mieszkańcy miasta.

Późniejsza historia

Pomnik był miejscem obchodów kolejnych rocznic powstania w getcie warszawskim (19 kwietnia). Odgrywał (i nadal odgrywa) ważną rolę jako miejsce pamięci o Holokauście. Hołd pomordowanym Żydom składały tam ważne osobistości, m.in.: Jan Paweł II, Dalajlama XIV, Bill Clinton, Jimie Carter, Jurij Gagarin i Willy Brandt. Szczególne znaczenie miał gest tego ostatniego, który podczas wizyty w Warszawie w 1970 r. złożył pod pomnikiem kwiaty i uklęknął na oba kolana. Zdjęcie klęczącego kanclerza obiegło wówczas cały świat i zostało odebrane jako publiczny wyraz skruchy Niemców za popełnione zbrodnie. Temu wydarzeniu poświęcony jest odrębny pomnik stojący nieopodal.

Współczesne znaczenie

Pomnik odgrywa istotną rolę jako miejsce centralnych uroczystości w rocznicę wybuchu powstania w getcie oraz w Międzynarodowy Dzień Pamięci o Holokauście (27 stycznia). W uroczystościach pod pomnikiem biorą udział m.in. delegacje władz krajowych, stołecznych, przedstawiciele korpusu dyplomatycznego innych krajów i członkowie organizacji żydowskich. Obchody pod pomnikiem są jednym z istotniejszych elementów upamiętniania w Polsce Żydów zamordowanych w czasie drugiej wojny światowej. Ich najważniejszym celem jest uświadamianie współczesnym skali dokonanej zbrodni i oddanie hołdu ofiarom. W ostatnich kilku latach polscy politycy biorący udział w uroczystościach podkreślają również, że to właśnie Niemcy byli sprawcami Holocaustu. Jest to związane z dyskusją toczącą się wokół udziału Polaków w mordowaniu Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Kopia pomnika została postawiona w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie. Pomnik jest obecny w przewodnikach po Warszawie, jest ważnym miejscem na mapie miejsc pamięci związanych z gettem i zagładą Żydów w Warszawie odwiedzanym przez mieszkańców i turystów. Monument jest ustawiony na terenie dawnego getta, w bezpośrednim sąsiedztwie Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.

Publikacje, źródła, linki

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Bohater%C3%B3w_Getta_w_Warszawie

http://shalom.org.pl/projects/upamietnianie-powstania-w-getcie-warszawskim/

https://warszawa.etnograficzna.pl/pl/praha/monument-to-the-ghetto-heroes