Położenie względem otoczenia

Pomnik znajduje się w lesie przy ścieżce spacerowej łączącej osiedle Podłęże i osiedle Stałe.

Tekst inskrypcji

Zdało się oczom głupich, że pomarli, a oni trwają w pokoju". Na trzech tablicach wypisano dodatkowo w trzech językach - polskim, ukraińskim i niemieckim, jednakowej treści napis: "Pamięci Polaków, Ukraińców, Niemców, tych wszystkich, którzy cierpieli tu niewinnie, jako ofiary terroru komunistycznego, więzionych, zamordowanych, zmarłych w latach 1945-1956 w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie w hołdzie potomni.

Ogólny opis

Pomnik składa się właściwie z dwóch części tworzących owal o wys. ok. 2,5 m.. Złożone są w taki sposób, że pośrodku zostaje pusta przestrzeń w kształcie krzyża. W dolnej części krzyża widoczny odstający element nawiązujący do kształtu krzyża prawosławnego. Na lewej części owalu umieszczono napis: "Zdało się oczom głupich, że pomarli, a oni trwają w pokoju". Pomnik stoi na betonowym postumencie złożonym z trzech segmentów (na froncie każdego z nich zamieszczona została tablica w trzech różnych językach).

Stan zachowania

Dobry

Okoliczności odsłonięcia pomnika

W 1943 Niemcy utworzyli w Jaworznie obóz pracy będący filią obozu Auschwitz-Birkenau. W 1945 r. polskie władze przejęły obóz i zorganizowały na jego terenie Centralny Obóz Pracy. Więzione były w nim osoby, które reżim komunistyczny traktował jako zagrożenie: działacze polskiego podziemia niepodległościowego, Ślązacy, Niemcy, Ukraińcy i Łemkowie. Obóz działał do 1949 r., następnie na jego terenie utworzono Progresywne Więzienie dla Młodocianych istniejące do 1955 r. Trafiali do niego m.in. działacze młodzieżowych struktur konspiracyjnych. Działania na rzecz upamiętnienia ofiar obozu podejmowała strona polska i ukraińska. Odsłonięcie pomnika miało miejsce 23 maja 1998 roku w obecności prezydentów: Polski – Aleksandra Kwaśniewskiego oraz Ukrainy – Leonidy Kuczmy.

Późniejsza historia

Współczesne znaczenie

Pomnik ma istotne znaczenie jako miejsce upamiętniające ofiary dwóch totalitaryzmów. Wskazuje, że ich ofiarami byli ludzie różnej narodowości i wiary. Monument mógł powstać dopiero po 1989 r., gdyż wcześniej nie można było oficjalnie mówić o zbrodniach komunistycznych. Pod pomnikiem odbywają się przede wszystkim uroczystości upamiętniające Akcję Wisła (akcja przeprowadzona przez władze polskie w 1947 r. polegająca na deportacji Ukraińców i Łemków mieszkających w południowo-wschodniej Polsce. Część z nich trafiła do obozu w Jaworznie). Biorą w nich udział Ukraińcy mieszkający w Polsce, ale również przedstawiciele polskich władz i młodzież.

Publikacje, źródła, linki

http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/38577,jaworzno-jaworzno--miejsce-dawnego-obozu-pracy.html Podlaskiej

https://www.slaskie.travel/Poi/Pokaz/2749/434/miejsce-bylego-obozu-pracy-i-pomniki-pomordowanych

http://www.obozdwochtotalitaryzmow.pl/o2t/centralny-oboz.html

http://www.muzeum.jaw.pl/miejscapamieci/pomniki.php

https://www.youtube.com/watch?v=CI-tekXDM5Q